مسکو، ایران را شریک کلیدی در ایجاد یک نظم نوین جهانی می‌بیند

مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران روز چهارشنبه به روسیه سفر می‌کند و قرار است در ملاقات با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه مهم‌ترین سند راهبردی میان دو کشور امضا شود. اساسا ایران چه جایگاهی در سیاست خارجی روسیه دارد؟ آیا ایران و مسکو به عنوان دو شریک راهبردی تعریف می‌شوند؟
مسکو به ایران به عنوان یک شریک کلیدی در ایجاد یک نظم نوین جهانی با هدف پایان دادن به هژمونی مخرب غرب در امور بین‌الملل و اقتصاد جهانی نگاه می‌کند.
نزدیکی ایران و روسیه در سال ۲۰۱۵ زمانی که دو کشور در چارچوب بحران سوریه اقدامات خود را هماهنگ کردند آغاز شد. تهران و مسکو توانستند بر اساس منافع مشترک از فروپاشی سوریه جلوگیری کنند و به طور هماهنگ روند آستانه را ایجاد کردند تا برای مدتی طولانی ثبات نسبی در این کشور عربی فراهم شد. روابط دو کشور پس از آغاز «عملیات نظامی ویژه روسیه» در اوکراین دستخوش تحول قابل توجهی شد که طی آن روسیه به صورت آشکار درگیر مقابله با هژمونی تهاجمی غرب شد. در مواجهه با تجاوز غرب به رهبری ایالات متحده، روابط مسکو و تهران با افزایش همکاری‌های تجاری، اقتصادی، نظامی و سیاسی، به سطح بی سابقه‌ای در تاریخ مدرن رسید. بنابراین، می‌توان با اطمینان گفت که روسیه و ایران به شرکای راهبردی تبدیل شده‌اند و برای مقابله با کشورهای متخاصم غربی متحد شده‌اند. در حالی که دو کشور در مورد مسائل بین‌المللی که اهمیت چندانی نداشت اختلاف نظر داشته و خواهند داشت، ایران امروز عضو سازمان همکاری شانگهای و بریکس است و همچنین در حال تقویت مشارکت خود با اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. پروژه‌های اقتصادی دیگری میان دو کشور در حال اجرا است و توسعه کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب ادامه دارد. مسکو ایران را به عنوان یک شریک کلیدی در ایجاد یک نظم نوین جهانی با هدف پایان دادن به هژمونی مخرب غرب در امور بین‌الملل و اقتصاد جهانی می‌بیند.
دیدگاهای متفاوتی در ایران در قبال روابط کشورمان با روسیه وجود دارد. نگاه مردم روسیه به روابط با ایران چگونه است؟
در روسیه، عموما نگاه مثبتی به ایران و مردم آن وجود دارد. کسب و کارهای روسی به طور فزاینده‌ای در حال گسترش همکاری‌های خود با شرکای ایرانی هستند و مشارکت در بخش‌های فرهنگی، بشردوستانه و آموزشی رو به رشد بوده و تعداد دانشجویان ایرانی در دانشگاه‌های روسیه به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
با این حال در سطح سیاسی توجه ویژه‌ای به جهت گیری سیاست خارجی ایران پس از درگذشت رئیس جمهور فقید ایران به وجود آمده است. اظهارات برخی از مقامات ایرانی تحت ریاست جمهوری مسعود پزشکیان که تمایل خود را برای عادی سازی روابط با غرب به رهبری ایالات متحده ابراز می‌کنند، در روسیه به دقت بررسی می‌شود. مطمئنا مسکو به اقدامات فعلی ایران احترام می‌گذارد و آن را درک می کند، زیرا این تصمیم حاکمیت ایران است.
با این حال، روسیه بر اساس تجربه خود می‌داند که کشورهای غربی بارها تعهدات خود را نقض کرده‌اند و هرگونه اعتماد روسیه را تضعیف کرده‌اند. علاوه بر این، همانطور که در مورد برجام مشاهده شد، غرب اغلب سیاست تهاجمی و ناعادلانه‌ای را در قبال تهران دنبال کرده است. پس از رویدادهای سوریه، زمانی که اقدامات سازمان‌های اطلاعاتی غربی، همراه با بی‌میلی بشار اسد برای اجرای اصلاحات، منجر به به قدرت رسیدن گروه‌های مسلح شد، در رسانه‌های بین المللی تلاش‌هایی برای ایجاد اختلاف بین مسکو و تهران صورت گرفته است.
بدون شک، دگرگونی در سوریه منجر به تغییر در منافع مسکو و تهران در خاورمیانه بود، اما نه روسیه و نه تهران هرگز نمی‌توانستند دلسوزتر از خود سوری‌ها باشند. من معتقدم که امروز هر دو طرف باید اطمینان حاصل کنند که نیروهای خارجی با اقدامات خود نمی‌توانند مشارکت بین روسیه و ایران را از بین ببرند. روابط بین کشورهای ما با جنبه‌های پیچیده‌تری مشخص می‌شود که سوریه تنها یکی از بسیاری از جنبه‌ها است.
ایران و روسیه به دلیل منابع عظیم نفت و انرژی خود تأثیر قابل توجهی بر پویایی جهانی دارند، با این حال، به نظر می‌رسد تحریم‌ها این تأثیر را کاهش داده است. چگونه می توان اثر این تحریم‌ها را کاهش داد؟
ذینفع اصلی تحریم‌ها علیه روسیه و ایران، ایالات متحده است که در واقع اروپایی‌ها و سایر شرکای خود را مجبور به خرید نفت و ال‌ان‌جی آمریکا با قیمت‌های بالا می‌کند.
روسیه از نظر ذخایر اثبات شده گاز طبیعی در رتبه اول جهان قرار دارد، در حالی که ایران رتبه دوم را دارد. از نظر ذخایر نفتی، ایران چهارم و روسیه در رتبه ششم جهان است و روی هم رفته بیش از ۱۵ درصد از کل ذخایر جهان را تشکیل می‌دهند.
تحریم‌های غرب بدون شک باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود، اما این آسیب‌ها احتمالا تنها در کوتاه مدت قابل توجه خواهد بود. کشورهای اروپایی که بخشی از متحدان آمریکا هستند در حال حاضر آسیب قابل توجهی از این تحریم‌ها احساس می‌کنند، زیرا اقتصاد آنها به دلیل هزینه بالای منابع انرژی منقبض خواهد شد.
ذینفع اصلی تحریم‌ها علیه روسیه و ایران، ایالات متحده است که در واقع اروپایی‌ها و سایر شرکای خود را مجبور به خرید نفت و ال‌ان‌جی آمریکا با قیمت‌های بالا می‌کند. در سال ۲۰۱۶، توافقنامه‌های اوپک پلاس برای محافظت از منافع صادرکنندگان نفت غیر غربی امضا شد و این کار آنها را قادر می‌سازد تا با سیاست‌های مخرب کشورهای غربی در بازار جهانی انرژی مقابله کنند.
به نظر من، روسیه و ایران در کنار سایر کشورهای غیر غربی باید هماهنگی سیاست‌های انرژی خود را تقویت کنند. این کشورها می‌توانند در چارچوب بریکس شورای انرژی تشکیل دهند که از طریق تلاش های مشترک، بتواند اثرات منفی تحریم های غرب را کاهش دهد و توسعه پایدار بخش انرژی را در اقتصاد کشورهای عضو اتحادیه تضمین کند.
تبدیل شدن ایران به هاب گازی منطقه‌ای با مشارکت روسیه چقدر امکان پذیر است؟
این ایده امیدوارکننده است و در اصل قبلا توسط کشورهای مربوطه مورد بحث قرار گرفته است. در سال ۲۰۲۳، ایران و روسیه ابتکار ایجاد یک هاب گازی را با همکاری ترکمنستان و قطر مطرح کردند. با این حال، چنین پروژه‌هایی به دلیل وجود تفاوت‌های ظریف متعدد و رویه‌های بوروکراتیک نیاز به آماده سازی دقیق دارند.
عاقلانه است که کشورها، تجربه ایجاد هاب گازی در ترکیه را که هنوز در اجرای آن با چالش‌هایی مواجه است، مطالعه کنند. در آینده اگر هر دو پروژه با موفقیت توسعه یابند، ممکن است ارزش آن را داشته باشد که ادغام این هاب‌های گازی را در نظر گرفته شود. این امر نه تنها کارایی تجارت انرژی منطقه‌ای را افزایش می‌دهد، بلکه شبکه‌ای قوی‌تر از زیرساخت‌های انرژی ایجاد می‌کند که می‌تواند نقش مهمی در تثبیت بازارهای انرژی و کاهش وابستگی به مسیرهای سنتی تحت سلطه غرب ایفا کند.
همکاری با روسیه و حضور ایران در ائتلاف‌های منطقه‌ای تا چه حد می‌تواند به کاهش یا از بین بردن اثرات تحریم‌ها علیه هر دو کشور کمک کند؟
پتانسیل همکاری بین مسکو و تهران هنوز به طور کامل محقق نشده است و هر دو کشور نه تنها در فرآیندهای منطقه‌ای بلکه در صحنه جهانی نیز بازیگران کلیدی هستند.بدون شک ابتکارات مشترک ایران و روسیه و همچنین اقدامات هماهنگ آنها در اتحادیه‌ها مختلف می‌تواند تحول نظم جهانی را تسریع کند و به یک نظام سیاسی و اقتصادی عادلانه‌تر منجر شود. به نظر من، پتانسیل همکاری بین مسکو و تهران هنوز به طور کامل محقق نشده است.
هر دو بازیگر نه تنها در فرآیندهای منطقه‌ای بلکه در صحنه جهانی نیز بازیگران کلیدی هستند. دو کشور باید همکاری‌های تجاری و اقتصادی خود را تقویت کنند که از طریق آن روابط سیاسی نیز رشد خواهد کرد. یک فرصت تاریخی برای دو کشور به وجود آمده است تا موقعیت خود را در صحنه بین المللی بهبود ببخشند.
امیدوارم روسای جمهور دو کشور در تحقق این پتانسیل و غلبه بر اختلافات جزئی که در روابط آنها وجود دارد موفق شوند. همکاری روسیه و ایران می‌تواند با ایجاد مکانیسم‌های تجاری جایگزین، تقویت موقعیت‌های انرژی و دستیابی به استقلال تکنولوژیکی، تأثیر تحریم‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. با این حال برای حذف کامل اثرات تحریم ها، حمایت گسترده‌تر بین المللی و انعطاف پذیری اقتصاد داخلی از سوی هر دو کشور ضروری است، تلاش‌هایی که دولت های هر دو کشور فعالانه روی آن کار می کنند.
دیده می‌شود که رسانه‌های غربی به دنبال مطرح کردن مسائلی هستند که نشان دهنده اختلافات گسترده میان دو کشور ایران و روسیه است و آن را به گونه ای به تصویر می‌کشند که گویی روابط میان ایران و روسیه یک سویه است. دلیل تمرکز رسانه‌های غربی روی برجسته کردن اختلافات میان دو کشور چیست؟
رسانه های غربی هر از گاهی تلاش می‌کنند به اختلافات ادعایی بین ایران و روسیه بپردازند یا روابط آنها را به شیوه‌ای یک جانبه به تصویر بکشند و ایران را صرفا به عنوان مجرایی برای منافع مسکو به تصویر بکشند. دلیل اصلی این توجه، تمایل غرب به تضعیف مشارکت بین مسکو و تهران است که به شدت غرب را عصبانی می‌کند.
روسیه و ایران به همراه متحدان خود به عنوان چالشی برای سلطه غرب تلقی می‌شوند و قدرت‌های غربی را بر آن می‌دارد تا تلاش کنند این همکاری استراتژیک را تضعیف و از هم بپاشند. در واقع، تعامل بین ایران و روسیه برای هر دو طرف سودمند و چند وجهی است. با این حال، نمی‌توان همه جنبه‌های این همکاری‌ها را به منظور محافظت از توسعه آن و جلوگیری از مداخله غرب، به طور عمومی فاش کرد.
این دو کشور در زمینه‌هایی مانند اقتصاد، انرژی، حمل و نقل و بسیاری از زمینه‌های دیگر ارتباطات عمیقی دارند. به عنوان مثال، در سال مالی ۲۰۲۲ که در ۲۲ مارس به پایان رسید، روسیه با سرمایه گذاری بالغ بر ۲.۷۶ میلیارد دلاری تقریبا دو سوم کل سرمایه گذاری‌های خارجی در این ایران را به خود اختصاص داد و به پیشتاز سرمایه گذاری خارجی در اقتصاد ایران تبدیل شد. این تنها یکی از نمونه‌های متعددی است که حمایت متقابل و مزایای همکاری میان دو کشور را نشان می‌دهد.
تلاش‌ رسانه‌های غربی برای بی اعتبار کردن این مشارکت و ایجاد اختلاف میان تهران و مسکو تنها این تصور را تقویت می‌کند که اتحاد آنها تهدیدی برای منافع غرب است. این کارزارهای رسانه‌ای نشان می‌دهد که غرب تا چه اندازه نگران تقویت روابط بین روسیه و ایران است.