اهمیت اقتصادی سفر معاون نخست‌وزیر چین به تهران

۱. توسعه روابط اقتصادی و تجاریاین سفر می‌تواند به گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان ایران و چین کمک کند. در مهر ماه گذشته نیز در اجلاس سران بریکس در کازان روسیه بین رئیس‌جمهور ایران و رئیس‌جمهور چین برگزار شد، شی جین پینگ عنوان کرد که تحت هر شرایطی به همکاری با ایران ادامه خواهد داد.در برنامه ۲۵ ساله، حوزه‌هایی مانند انرژی، زیرساخت‌ها، فناوری، و تجارت مورد توجه هستند. چین به‌عنوان یکی از بزرگترین خریداران نفت ایران(90 درصد صادرات نفت ایران به چین است) و شریک تجاری اصلی، نقش مهمی در ثبات اقتصادی ایران ایفا می‌کند. اجرای پروژه‌های زیرساختی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک می‌تواند به توسعه اقتصادی ایران و کاهش اثر تحریم‌ها کمک کند.۲. تحکیم روابط استراتژیکایران و چین در سال‌های اخیر روابط خود را به سطحی استراتژیک ارتقا داده‌اند. این سفر نشان‌دهنده عزم دو کشور برای تقویت همکاری‌های راهبردی در حوزه‌های مختلف از جمله انرژی، حمل و نقل، و فناوری است. همچنین، این روابط می‌تواند در برابر فشارهای بین‌المللی به‌ویژه از سوی غرب، موضع ایران را تقویت کند.۳. تقویت نقش منطقه‌ای و بین‌المللی ایرانچین به‌عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ جهانی و بازیگری کلیدی در منطقه آسیا-اقیانوسیه، می‌تواند به ایران کمک کند تا نقش منطقه‌ای و بین‌المللی خود را تقویت کند. همکاری‌های ایران و چین در چارچوب طرح «یک کمربند، یک جاده» (Belt and Road Initiative) می‌تواند به توسعه زیرساخت‌های ترانزیتی و تقویت جایگاه ایران به‌عنوان یک هاب منطقه‌ای کمک کند.

۴. موازنه قدرت در برابر غرباین سفر نشان‌دهنده تداوم روابط نزدیک دو کشور در دوره‌ای است که فشارهای غرب بر ایران و چین افزایش یافته است. گسترش همکاری‌ها می‌تواند به تقویت موازنه قدرت در برابر غرب و کاهش اثرات تحریم‌ها بر هر دو کشور کمک کند.۵. پیام به بازیگران منطقه‌ایسفر مقامات ارشد چینی به ایران پیامی به سایر بازیگران منطقه‌ای است که ایران و چین مصمم به گسترش همکاری‌های خود هستند. این می‌تواند بر سیاست‌های سایر کشورهای منطقه و رویکرد آن‌ها نسبت به ایران و چین تأثیر بگذارد.

سفر معاون نخست‌وزیر چین به ایران در شرایطی که جهان خود را برای مقابله با خط و نشان کشیدن‌های دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا آماده می‌کند، نیز حائز اهمیت است.بنابراین این سفر می‌تواند نشانه‌ای از تعمیق روابط اقتصادی و سیاسی بین ایران و چین باشد که تأثیرات قابل‌توجهی بر راهبردهای ایران برای مقابله با تحریم‌ها دارد.۱. نقش چین در خرید نفت ایران:چین یکی از بزرگترین خریداران نفت ایران است و در گذشته نیز در دوران تحریم‌های شدید، به خرید نفت ایران ادامه داده است. با وجود فشارهای آمریکا، چین ممکن است از راهکارهایی مانند تسویه حساب‌های مالی با ارزهای غیر دلاری (مثل یوآن یا ارزهای دیگر) و یا مکانیزم‌های تجاری مبتنی بر تهاتر استفاده کند تا واردات نفت از ایران را تداوم بخشد.۲. تعاملات تجاری و سرمایه‌گذاری:چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان و یک شریک استراتژیک برای ایران، می‌تواند نقش مهمی در کاهش اثرات تحریم‌ها داشته باشد. پروژه‌های بزرگی مانند همکاری در چارچوب طرح «کمربند و جاده» می‌توانند زمینه‌ساز جذب سرمایه‌گذاری‌های چینی در ایران باشند. این پروژه‌ها شامل توسعه زیرساخت‌ها، خطوط ریلی، بندرها، و دیگر طرح‌های بزرگ است که می‌توانند به دور زدن محدودیت‌های اقتصادی کمک کنند.

۳. حمایت دیپلماتیک:چین همواره در مجامع بین‌المللی به ویژه در شورای امنیت سازمان ملل، در برابر فشارهای آمریکا بر ایران مقاومت کرده و بر لزوم حفظ برجام تأکید داشته است. چنین حمایتی می‌تواند برای ایران در مقابله با انزوای بین‌المللی حیاتی باشد.۴. راه‌های دور زدن تحریم‌ها:ایران با کمک چین و برخی دیگر از کشورها، می‌تواند از روش‌های مختلفی برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کند:• ایجاد شرکت‌های واسطه در کشورهای ثالث.• استفاده از سیستم‌های مالی جایگزین مانند سیستم CIPS (سیستم مالی چین) به جای سوئیفت.• انتقال محموله‌های نفتی با کشتی‌هایی که ردیابی خود را خاموش می‌کنند یا تغییر مدارک محموله‌ها.۵. محدودیت‌ها و چالش‌ها:هرچند چین می‌تواند به ایران در مقابله با تحریم‌ها کمک کند، اما محدودیت‌هایی نیز وجود دارد:• چین به روابط اقتصادی و تجاری گسترده با آمریکا وابسته است و ممکن است تمایل نداشته باشد تا حدی پیش برود که روابطش با آمریکا آسیب ببیند.• تحریم‌های ثانویه آمریکا می‌توانند شرکت‌های چینی را تهدید کنند و برخی از این شرکت‌ها ممکن است از همکاری مستقیم با ایران پرهیز کنند.

اما ایجاد یک کانال مالی دوجانبه بین ایران و چین در چارچوب برنامه جامع راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین که به گفته رئیس اتاق بازرگانی چین و ایران از جمله اهداف سفر مقام چینی به ایران است، همکاری گسترده و رویکردی چندجانبه را می‌طلبد برنامه راهبردی ایران و چین بر اساس توسعه همکاری‌های اقتصادی، تجاری، مالی، و زیرساختی میان دو کشور طراحی شده و ایجاد یک کانال مالی مستقل و مؤثر می‌تواند بخشی کلیدی از این همکاری‌ها باشد. مراحل و عوامل کلیدی برای ایجاد چنین کانالی عبارت‌اند از: ۱. ایجاد سیستم مالی مستقل و مشترک• ارزهای ملی: استفاده از ریال ایران و یوان چین به جای دلار یا یورو برای تراکنش‌های تجاری می‌تواند وابستگی به سیستم‌های مالی غربی را کاهش دهد.• پلتفرم پرداخت مشترک: ایجاد یک سامانه پرداخت مشابه با SWIFT، اما مستقل از آن، برای انجام تراکنش‌ها بین بانک‌های ایرانی و چینی.• تبادلات مالی دیجیتال: توسعه فناوری‌های بلاکچین و ارزهای دیجیتال دولتی، مانند یوان دیجیتال چین.۲. رفع موانع قانونی و نظارتی• توافق‌نامه‌های مالی: تدوین توافق‌نامه‌های مشترک برای استانداردسازی عملیات مالی و تضمین حقوق طرفین.• همکاری بانکی: تعیین بانک‌های مورد اعتماد برای فعالیت در این کانال و ایجاد شعب یا دفاتر نمایندگی در دو کشور.۳. تقویت همکاری تجاری و اقتصادی• حجم تجارت: افزایش صادرات و واردات میان ایران و چین در حوزه‌هایی مانند انرژی، مواد اولیه، و محصولات صنعتی.• پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک: استفاده از این کانال برای تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی تحت برنامه ۲۵ ساله.

۴. مدیریت چالش‌های خارجی• تحریم‌ها: اتخاذ تدابیری برای مقابله با فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌های آمریکا یا سایر کشورها.• همکاری‌های منطقه‌ای: جذب شرکای دیگر منطقه‌ای مانند روسیه یا هند برای تقویت این کانال.نمونه‌های مشابه• کانال مالی روسیه و چین: روسیه و چین به دلیل تحریم‌های غرب کانال‌های مالی دوطرفه مبتنی بر ارزهای ملی ایجاد کرده‌اند.• اینستکس اروپا: این کانال مالی ایجاد شده توسط اروپا برای تجارت با ایران، هرچند محدود بود، می‌تواند مدلی برای طراحی سازوکار ایران و چین باشداقدامات عملی• برگزاری نشست‌های منظم بین بانک مرکزی ایران و چین.• تعریف پروژه‌های آزمایشی برای آزمایش قابلیت‌های این کانال.• آموزش و توسعه منابع انسانی برای مدیریت این سامانه.این طرح نیازمند اعتماد و تعامل استراتژیک بین ایران و چین است و موفقیت آن به توانایی دو کشور در دور زدن موانع بین‌المللی و تحریم‌ها بستگی دارد.

از سوی دیگر سفر معاون نخست‌وزیر چین به ایران فرصت مناسبی برای تقویت همکاری‌های دو کشور در زمینه توسعه کریدورهای حمل‌ونقل و ارتباطی است. برای بهره‌برداری بهتر از این فرصت، می‌توان اقداماتی را در نظر گرفت:1. برگزاری نشست‌های رسمی و تخصصی• سازماندهی جلسات سطح بالا میان مسئولان دولتی ایران و چین برای بررسی و هماهنگی سیاست‌ها و برنامه‌های مرتبط با کریدورها، از جمله کریدور شمال-جنوب و طرح کمربند و جاده چین.• شناسایی فرصت‌های جدید برای سرمایه‌گذاری مشترک در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، مانند راه‌آهن، بنادر و جاده‌ها.2. تدوین و امضای توافق‌نامه‌های همکاری• تدوین تفاهم‌نامه‌های بلندمدت در زمینه‌های حمل‌ونقل، تجارت و سرمایه‌گذاری برای ارتقای جایگاه ایران در زنجیره تأمین جهانی.• تضمین مشارکت فعال چین در تأمین مالی پروژه‌های کلیدی ایران، به‌ویژه توسعه بنادر چابهار و بندرعباس.3. تمرکز بر مزیت‌های ژئواستراتژیک ایران• ارائه برنامه‌هایی برای تقویت جایگاه ایران به عنوان هاب ترانزیتی منطقه‌ای.• تأکید بر نزدیکی ایران به بازارهای آسیای میانه، قفقاز، روسیه و اروپا به‌عنوان مسیری اقتصادی و مطمئن برای حمل کالا.

4. جلب مشارکت بخش خصوصی• تسهیل همکاری میان شرکت‌های خصوصی ایرانی و چینی در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک.• برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌های تجاری با تمرکز بر پروژه‌های کریدوری.5. تسهیل امور گمرکی و لجستیکی• امضای توافق‌نامه‌های گمرکی برای کاهش موانع تجاری و تسهیل عبور کالاها.• ارتقای سیستم‌های دیجیتال و هوشمندسازی گمرکات و پایانه‌های مرزی.6. توسعه روابط فرهنگی و دیپلماتیک• تقویت روابط فرهنگی و مردم‌محور برای ایجاد اعتماد بیشتر میان دو کشور و جلب حمایت عمومی از پروژه‌های مشترک.• همکاری در حوزه آموزش و تبادل نیروی کار متخصص در زمینه‌های مرتبط با حمل‌ونقل و زیرساخت.این سفر می‌تواند سرآغاز تحرکات جدید برای تحقق پروژه‌های کریدوری و تقویت جایگاه ایران در همکاری‌های منطقه‌ای و جهانی باشد.

موضوع تقویت همکاری‌های استراتژیک میان کشورهای منطقه و چین، به‌ویژه در موضوعاتی همچون کریدورهای ترانزیتی و مسائل امنیتی، بسیار حائز اهمیت است.برای اینکه بتوان از چین خواست نقشی موثر در جلوگیری از ناامنی در سوریه ایفا کند و از حذف این کشور از معادلات کریدوری جلوگیری شود، می‌توان از راهکارهای زیر بهره گرفت:1. دیپلماسی مستقیم و شفاف:مقامات ایرانی می‌توانند در مذاکرات خود با معاون نخست‌وزیر چین، اهمیت استراتژیک سوریه در کریدورهای شرق به غرب را برجسته کنند و نشان دهند که امنیت و ثبات سوریه به نفع پروژه‌های چندجانبه مانند ابتکار کمربند و جاده (BRI) است.2. تاکید بر منافع مشترک:همکاری میان ایران، سوریه و چین می‌تواند در تقویت مسیرهای ترانزیتی و دسترسی به بازارهای خاورمیانه موثر باشد. تاکید بر منافع اقتصادی مشترک می‌تواند چین را به حمایت از سوریه ترغیب کند.3. تقویت همکاری‌های سه‌جانبه یا چندجانبه:ایران می‌تواند پیشنهاد همکاری‌های سه‌جانبه میان تهران، دمشق و پکن را مطرح کند، از جمله در زمینه پروژه‌های زیرساختی، بازسازی سوریه و تقویت خطوط ترانزیتی.

4. استفاده از دیپلماسی عمومی:تقویت افکار عمومی در چین از طریق رسانه‌ها و نهادهای دیپلماسی عمومی برای نشان دادن اهمیت نقش چین در منطقه و فرصت‌های اقتصادی و سیاسی همکاری با سوریه، می‌تواند تاثیرگذار باشد.5. همکاری امنیتی و اطلاعاتی:ایران و سوریه می‌توانند اطلاعات مربوط به تهدیدهای امنیتی و تلاش‌های بی‌ثبات‌کننده در منطقه را با چین به اشتراک بگذارند تا نقش موثرتری در ناکام گذاشتن این تهدیدات ایفا کند.با توجه به اینکه چین به‌طور فزاینده‌ای به دنبال تقویت جایگاه خود در خاورمیانه است، همکاری با تهران و دمشق می‌تواند به منافع راهبردی آن کمک کند. مطرح کردن این موضوعات در سفر معاون نخست‌وزیر چین به ایران فرصتی مناسب برای هماهنگی و جلب حمایت چین است.

همچنین مساله مهم دیگر لزوم درخواست‌های دیپلماتیک و منطقی از چین برای کاستن از سطح روابط اقتصادی با رژیم صهیونیستی در سایه تداوم جنگ غزه استدر این خصوص می توان با برجسته‌سازی اصول انسانی و حقوق بشری تاکید کرد که توقف همکاری اقتصادی با رژیم اسرائیل و حمایت از تحریم‌های اقتصادی، می‌تواند به پایان نقض حقوق بشر در غزه کمک کند. می توان در این خصوص به مواضع تاریخی چین اشاره کرد. چین در گذشته از حقوق ملت‌های تحت اشغال، از جمله فلسطینی‌ها، حمایت کرده است. همچنین چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان، نفوذ زیادی بر روابط بین‌الملل دارد. می‌توانید تأکید کنید که اقدامات اقتصادی چین می‌تواند نقش مؤثری در تغییر رفتار رژیم اسرائیل و پایان جنگ در غزه داشته باشد.در عین حال می‌توان یادآوری کرد که تحریم اقتصادی اسرائیل و حمایت از آرمان فلسطین می‌تواند روابط چین با کشورهای اسلامی، از جمله ایران و کشورهای عربی، را تقویت کند و در راستای منافع راهبردی چین باشد.