سیاست ایران در نگاه به همسایگان با رؤیاهای بایدن چه کرد؟

فروردین 1401 یک شخص و 4 شرکت صنعتی ایران به اتهام مشارکت در تدارکات برنامه موشکی ایران تحت تحریم قرار می‌گیرند و خردادماه همان سال 10 نفر از اتباع کشورهای مختلف از جمله چین، روسیه، کره جنوبی، ترکیه و امارات به اتهام مشارکت در فروش و قاچاق نفت ایران برای سپاه پاسداران تحریم می‌شوند تا بایدن نیز فضای وحشت و ترس از ارتباط با ایران را حفظ کرده باشد.این‌ موارد تنها نمونه‌هایی از تحریم‌هایی بود که بایدن اعمال کرد؛ اما ایران نیز در مقابل این اقدامات دست بسته نماند. سال 1400 تغییر دولت با نگاه تقویت دیپلماسی منطقه‌ای و افزایش مراودات تجاری با همسایگان اتفاق افتاد.

در همان ابتدای تشکیل دولت سیزدهم ایران به عضویت سازمان همکاری‌های شانگهای درآمد. سازمانی که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی در آن قرار دارند و از نظر جمعیتی 40 درصد کل جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. در سال 2023 مجموع ارزش صادرات درون‌گروهی این سازمان 399 میلیارد دلار بوده است. شهید امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه سابق در خصوص مراودات اقتصادی ایران بعد از پیوستن به این سازمان گفت که «پس از پیوستن ایران به سازمان شانگهای، مراودات مالی میان ایران و کشورهای عضو به طور چشمگیری افزایش یافته است.» حجم صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در سال 1400 حدود 20 میلیارد دلار بود که در سال 1402 این عدد به 28 میلیارد دلار رسید. همچنین مجموع تجارت ایران و چین به عنوان دو کشور عضو این سازمان در سال 1399 18.6 میلیارد دلار بود که در سال 1402 این رقم به 32.4 میلیارد دلار رسید.

علاوه بر این سال 1402 ایران رسماً عضو گروه بریکس شد که این گروه با 9 عضو خود 37 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده است. نوید کمالی، کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است «عضویت ایران در این گروه می‌تواند از طریق توسعه روابط چندجانبه با قدرت‌های اقتصادی نوظهور جهان، سیاست‌های منزوی‌سازی تحمیل‌شده از سوی غرب را به چالش بکشد.» آمارها نیز نشان می‌دهد سال 99 میزان تجارت ایران با کشورهای عضو بریکس 33.4 میلیارد دلار بود که در سال 1402 این رقم به بیش از 67 میلیارد دلار رسید.

در این زمان دولت اقداماتی نیز در برای تقویت روابط دو جانبه و همکاری اقتصادی با همسایگان انجام داد. شهید رئیسی در پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) این موضوع را به عنوان سیاست خود اعلام کرد و گفت: «اینجانب سیاست «تعامل حداکثری» با همسایگان را در دستور کار دولت خود قرار داده‌ام.» نتیجه این سیاست نیز احیای روابط با عربستان سعودی، استفاده از ارزهای محلی برای مراودات تجاری از جمله استفاده از ریال و روبل در تعاملات مالی میان ایران و روسیه و اتصال شبکه پرداخت‌های دو کشور به یکدیگر و نیز افزایش حجم تجارت با 15 کشور همسایه از 36.5 میلیارد دلار در سال 99 به 60.7 میلیارد دلار در سال 1402 بود.