راه‌آهن شلمچه-بصره، نقطه عطف همکاری ترانزیتی در غرب آسیا

به گزارش کارآفرينان نيوز تجارت ایران و عراق از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۴، روند نسبتا صعودی داشته است و حتی تجارت دوجانبه ۱۰ میلیارد دلاری را تجربه کرده است. بنا به اظهار کارشناسان، انتظار می رود با تکمیل خط ریلی شلمچه-بصره روند تسهیل مسیر ارتقای تجارت فعلی به هدف تجارت ۳۰ میلیارد یورویی بین دو کشور اتفاق بیفتد.راه‌آهن شلمچه-بصره می تواند مردم دو ملت را از مبدأ مشهد، تهران و قم به طور مستقیم تا کربلای معلی منتقل کند که طبق اظهارات یونس الکعبی، مدیرکل راه‌آهن عراق، انتقال سالانه بیش از ۳ میلیون زائر به عتبات عالیات از مسیر این خط ریلی در اهداف اولیه برنامه‌ریزی ‌شده‌است.اتصال خط‌آهن شلمچه-بصره به منظور برقراری ارتباط ریلی میان ایران و عراق به سال‌های پیش از انقلاب اسلامی برمی‌گردد. در آن زمان، طرح‌هایی برای ساخت پل روگذر بر روی اروند وجود داشت. تکمیل این خط‌آهن و اتصال آن به شبکه ملی راه‌آهن ایران، به لحاظ مسافری، باری و همچنین ژئوپلیتیکی برای ایفای نقش هاب ترانزیتی در اوراسیا اهمیت دارد.علاوه بر این،‌ کاهش بار ترافیکی جاده‌ها (هر قطار معادل ۶۰ تا اتوبوس است)، صرفه جویی در سوخت و کاهش تصادفات جاده‌ای، جابه‌جایی سالانه بیش از ۲۰ میلیون تن کالا، اتصال کریدورهای بین‌المللی از طریق ایران به دریای مدیترانه و در نهایت دسترسی ایران به بازار کشورهای سواحل مدیترانه و شمال آفریقا، از جمله مزایای راهبردی راه‌اندازی راه‌آهن شلمچه-بصره خواهد بود.

از طرفی، عراق از دسترسی بهتر به بازارهای کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان و آذربایجان از طریق ارتباط ریلی خود به ایران بهره خواهد برد. راه‌آهن جنوب عراق که در حال حاضر بیش از ۶ میلیون تن بار را حمل می‌کند، می‌تواند تبادل کالا را پس از تکمیل اتصال ریلی ایران و عراق به بیش از ۲۰ میلیون تن در سال افزایش دهد.مهدی محمدی، کارشناس ترانزیت عنوان کرد راه‌آهن شلمچه-بصره می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای تمرکز بر همکاری‌های اقتصادی با همسایگان، تقویت روابط تجاری و غیرتجاری با عراق، برقراری ارتباط میان کشورهای آسیای مرکزی و کشورهای حاشیه دریای مدیترانه و شمال آفریقا، افزایش تجارت دوجانبه کشورهای ذینفع و همچنین ارتقای وزن ژئوپلیتیک ایران در سطح بین‌المللی عمل کند.سودانی، نخست وزیر عراق، روز گذشته طی سفر یک روزه به تهران با رئیس جمهور ایران و سایر وزرا دیدار کرد و در خصوص روابط دوجانبه در ابعاد مختلف آن اعم از اقتصادی، توسعه و همچنین در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی و دینی، توافق‌نامه‌ها و یادداشت‌های تفاهم بین دو کشور بحث و گفت‌وگو صورت گرفت.وی اظهار کرد طرح‌ها و پروژه‌هایی را با هم شروع کردیم و پیگیر اجرایی شدن کامل آن ها هستیم از جمله موضوع اتصال خط آهن شلمچه- بصره، شهرک‌های اقتصادی در مرز دو کشور، ایجاد راه‌های زمینی برای تسهیل تبادل تجاری بین دو کشور و کشورهای منطقه و گسترش روابط بین دو کشور برای تحقق منافع مشترک.

تفاهم احداث خط ریلی شلمچه-بصره از اوایل دهه ۹۰ شمسی صورت گرفته و با روند پرفراز و نشیب در سال‌های پس از آن روبه‌رو بوده‌است. این مسیر ریلی ۳۲ کیلومتری شامل دو بخش ریل مسطح و یک پل بازشونده بر روی اروند است که کار مطالعات اجرایی و طراحی سازه پل توسط شرکت ایرانی مجری پروژه صورت پذیرفته‌است.برای اجرای راه‌آهن شلمچه-بصره پروژه‌هایی از جمله مین‌روبی ۱۶ کیلومتر از مسیر (تا تاریخ ۱۸ فروردین ۱۴۰۳، عملیات مین‌روبی بیش از دو کیلومتر در خاک عراق و یک و نیم کیلومتر در خاک ایران پیشرفت داشته است)، ساخت پل بازشو ۸۸۰ متری بر روی اروند، تکمیل و توسعه پایانه مرزی شلمچه (تاکنون به علت عدم واگذاری زمین، امکان شروع عملیات اجرایی این پایانه مرزی میسر نبود که توافقاتی بین دو کشور در چند ماه اخیر در این رابطه صورت گرفت)، تملک اراضی در ایران و عراق و تامین سرمایه پروژه‌های مذکور نیازمند پیگیری و اقدام هستند.سرمایه مورد نیاز کل این پروژه ۱۷۰ میلیون دلار برآورد شده‌است. تعهد ۵ میلیون دلاری ایران برای رفع موانع و هزینه ۲۱۵ میلیارد دینار عراق در کنار سایر تعهدات طرف عراقی به مانند تأمین و آزادسازی اراضی به تفاهم طرفین رسیده‌است و در لایحه بودجه ۱۴۰۳، ۴۰ میلیارد تومان برای کمک به طرح احداث راه‌آهن شملچه-بصره پیش‌بینی شده‌است.نکته قابل توجه این است که تمام هزینه‌های پرداختی از سوی طرف ایرانی جنبه موقت دارد و توسط عراق بازپرداخت خواهد شد. طرف عراقی تملک اراضی موردنیاز این پروژه را انجام داده ‌‎است.

حسن کریم‌نیا، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت عنوان کرد اتصال کریدورهای بین‌المللی از طریق ایران به دریای مدیترانه، می‌تواند کریدورهای بین‌المللی دیگر را نیز از دو مسیر شمال شرق (گذرگاه اینچه‌برون و سرخس) و جنوب شرق (چابهار و سایر بنادر جنوبی ایران) به دریای مدیترانه متصل نماید.وی ادامه داد: انتظار می‌رود فرزانه صادق مالواجرد، وزیر راه‌وشهرسازی دولت چهاردهم، با ارائه برنامه اجرایی تکمیل خط ریلی شلمچه-بصره، طلسم نیم قرن انتظار برای اجرای راه‌آهن شلمچه-بصره را بشکند.