میزبانی جام‌جهانی 2034؛ تلاش عربستان برای سرپوش گذاشتن بر حقایق

قبل از صدور گزارش فیفا درباره ارزیابی کشورهای متقاضی میزبانی جام‌های جهانی 2030 (مراکش، پرتغال و اسپانیا) و 2034 (عربستان) سازمان‌های حقوق‌بشری هشدارهای مختلفی صادر کرده و خواستار اطمینان فیفا از رعایت استانداردهایش در این کشورها مانند حمایت از حقوق کارگران، مبارزه با تبعیض، تضمین حق مسکن، حمایت از آزادی‌بیان و سایر حقوق اولیه انسانی شدند.سازمان عفو بین‌الملل در 10 نوامبر 2024 گزارشی درباره وضعیت حقوق‌بشر در کشورهای خواهان میزبانی جام‌های ‌جهانی منتشر و آنها را با معیارهای فیفا مقایسه و سپس نتیجه‌گیری کرده بود که پیشنهاد مشترک مغرب، پرتغال و اسپانیا حائز استانداردهای لازم حقوق‌بشری نیست، درباره عربستان نیز عفو بین‌الملل خواستار تعلیق درخواست میزبانی عربستان و منوط کردن آن به انجام اصلاحات واقعی و اساسی در این کشور کرده بود که در حوزه حقوق‌بشر شاهد نقض‌های فاحش و گسترده است.اما این پایان کار نیست، 10 روز پیش از انتشار گزارش سازمان عفو بین‌الملل، 11 سازمان حقوق‌بشری، گزارش مشترکی منتشر کردند که در آن ارزیابی «ناقص» و «جهت‌گیر» فیفا درباره میزبانی جام‌جهانی 2034 توسط عربستان را محکوم، و از نقش شرکت «آی‌اس اند کلیفورد چنس» وابسته به شرکت بین‌المللی وکلای «کلیفورد چنس» در صدور گزارش فیفا به شدت انتقاد کرده بودند.

در این گزارش مشترک تأکید شده بود که شرکت کلیفورد چنس نقش بزرگی در به دست آوردن میزبانی جام‌جهانی 2034 بازی کرده و باعث شده تا فیفا چشم خود را روی بسیاری از نقض‌های حقوق‌بشری در عربستان ببندد، طوری که فیفا حتی گزارش‌های حقوق‌بشری گسترده و نقض‌های متعدد مستندسازی‌شده توسط سازمان‌های وابسته سازمان ملل را هم نادیده گرفته است.به همین دلیل این سازمان‌های حقوق‌بشری که از جمله آنها می‌توان به سازمان حقوق بشری سعودی «المهجر»، سازمان تشویق‌کنندگان فوتبال در اروپا، سازمان عفو بین‌الملل و هیومن رایتز اشاره کرد، نامه اعتراض‌آمیزی به شرکت جهانی «کلیفورد چنس» ارسال و از اعمال نفوذ این سازمان در ارزیابی‌ فیفا انتقاد کرده و خواستار بازنگری در ارزیابی فیفا با در نظر گرفتن نگرانی‌های حقوق‌بشری موجود در عربستان شده بودند.«جیمز لینچ»، رئیس سازمان Fair Square که رهبری اقدام جمعی علیه شرکت «کلیفورد چنس» را برعهده داشت، می‌گوید: «بیش از یک سال است، مشخص شده فیفا مصمم است، تمام موانع احتمالی بر سر میزبانی جام‌جهانی 2034 عربستان را حذف کند.»لینچ می‌افزاید: «شرکت ‌آی‌اس اند کلیفور چنس با انتشار گزارش ناقص و تکان‌دهنده خود درباره وضعیت حقوق‌بشر در عربستان کمک بسیاری به موافقت فیفا با این میزبانی و از پیش‌رو برداشتن موانع موجود در این راه کرد.»

چند روز قبل از صدور گزارش ارزیابی فیفا، اتحادیه منطقه‌ای آفریقا وابسته به کنفدراسیون اتحادیه‌های کارگری بین‌المللی (ITUC-Africa) که نماینده 18 میلیون کارگر آفریقایی است، شکایتی علیه عربستان درباره نقض «حقوق کار و کارگران» در عربستان به سازمان ملل ارائه کرد که در آن تأکید شده بود، کارگران مهاجر در عربستان با فشارها و نقض‌های حقوق‌بشری گسترده‌ای در عربستان مواجه هستند و در این زمینه از سازمان ملل خواستار اتخاذ گام‌های فوری و اساسی شد.این شکایت به شهادت‌های کارگران مهاجری استناد کرده بود که در عربستان در معرض توهین، سوء رفتار، سوء استفاده و تبعیض مانند سرقت دستمزد، شرایط کاری سخت و ناایمن، عدم پرداخت حقوق، دستمزد ناکافی و غیره قرار می‌گیرند.به همین منظور اتحادیه منطقه‌ای آفریقا خواستار اتخاذ اقدامات قاطع در برابر عربستان شده بود تا به بهبود وضعیت کارگران مهاجر و جلوگیری از تضییع حقوق آنها منجر شود، به ویژه آنکه این سازمان تأکید می‌کند که بی‌توجهی به حقوق کارگران مهاجر، از جمله کارگران آفریقایی در بسیاری از موارد به مرگ آنها منتهی می‌شود که نقض صریح و فاحش حقوق‌بشر بین‌المللی و اصول و مبادی سازمان ملل درباره حقوق‌بشر است.

در بخش دیگری از این شکایت، اتحادیه منطقه‌ای آفریقا از فیفا خواسته بود، در ارزیابی خود به وضعیت کارگران آفریقایی در عربستان نیز توجه داشته باشد که در معرض «غیرانسانی‌ترین و بدترین تعامل‌ها» قرار دارند و در این زمینه «پاتریس موتسیبی»، رئیس این اتحادیه آفریقایی از رئیس فیفا خواسته بود، همان طور که در اساسنامه فیفا آمده، به حقوق‌بشر احترام گذاشته و در ارزیابی خود به وضعیت حقوق‌بشری در کشور عربستان توجه داشته باشد.از سوی دیگر، روزنامه «دیلی‌تلگراف» در 26 اکتبر گذشته در گزارشی به وضعیت اسفبار زندان‌های عربستان پرداخته و تأکید کرده بود، برخلاف همه ادعاهای مطرح شده درباره اصلاحات و بهبود وضعیت حقوق بشر در عربستان، وضعیت زندان‌های این کشور نه تنها بهبود نیافته، بلکه بدتر هم شده است.این روزنامه 4 سال قبل گزارش مستندی درباره نقض حقوق‌بشر در زندان‌های عربستان سعودی منتشر کرده بود که انتقادات بین‌المللی بسیاری را به همراه داشته و باعث شده بود، سازمان‌های بین‌المللی و حقوق‌بشری خواستار رسیدگی به وضعیت زندان‌ها در عربستان شوند و حالا پس از 4 سال دیلی‌تلگراف در گزارش جدید خود تأکید می‌کند که نه تنها اوضاع در زندان‌های عربستان نسبت به 4 سال قبل بهبود نیافته، بلکه بدتر هم شده است.

از زمان به قدرت رسیدن «سلمان بن عبدالعزیز» و ولی‌عهدی «محمد بن سلمان» در سال 2015 در عربستان، این کشور تلاش بسیاری می‌کند تا وجهه بین‌المللی خود را به ویژه در حوزه حقوق‌بشر بهبود بخشد.اما این وجهه پس قتل‌ فاجعه‌بار «جمال خاشقجی»، روزنامه‌نگار معارض سعودی در مقر کنسولگری عربستان در استانبول در اکتبر 2018 به شدت لطمه دید، به ویژه پس از آنکه مشخص شد، ولی‌عهد عربستان در این جنایت دست داشته و دستور آن را داده بود، این موجب شد تا بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی و حقوق‌بشری خواستار بازداشت و محاکمه وی شده بودند و او برای مدت‌ها از ظهور در مجامع جهانی و بین‌المللی امتناع می‌کرد.حالا «ورزش» به یکی از ابزارهای عربستان تبدیل شده تا شاید بتواند، آن چهره غیرانسانی و وحشتناک را بهبود ببخشد، به همین منظور در سال‌های اخیر این کشور اقدام به خرید باشگاه‌هایی در مصر و بعد از آن در اسپانیا و انگلستان و آوردن ستاره‌های فوتبال جهان مانند «رونالدو» به لیگ فوتبال این کشور کرد.

در ادامه این اقدامات این کشور تلاش کرد، میزبانی بسیاری از مسابقات ورزشی در رشته‌های مختلف را بگیرد که مهم‌ترین آنها میزبانی جام‌جهانی 2034 بود، اما پذیرش این درخواست با موانع بسیاری از جمله انتقادها و محکومیت‌های مستمر داخلی و بین‌المللی به خاطر وضعیت حقوق‌بشر و سرکوب‌ها در این کشور مواجه بود که سعودی‌ها تلاش کردند، با رشوه‌های سنگین مالی و اعمال نفوذ‌های گسترده این موانع را بر طرف کنند.سازمان عفو بین‌الملل در ژانویه 2020 تلاش‌های عربستان برای خرید باشگاه‌های فوتبال اروپایی را «تلاشی برای سرپوش گذاشتن بر وضعیت حقوق‌بشر با ابزار ورزش» توصیف کرده بود.«فلیکس جکسنز»، مسئول پویش‌های سازمان عفو بین‌الملل در انگلیس نیز گفته بود که «همه عربستان را به این اقدامات می‌شناسند، تلاش برای استفاده از ورزش به عنوان ابزاری برای تحریف نگاه‌ها از سوابق و وضعیت حقوق بشری در این کشور.»