توسعه هوش مصنوعی در عین فرصتهایی که ایجاد میکند، نگرانیهای زیادی را به دنبال دارد؛ بخش عمده این نگرانیها مربوط به تشدید شکافهای اقتصادی و از میان رفتن میلیونها فرصت شغلی است.
به گزارش کارآفرينان نيوز هوش مصنوعی (AI) به عنوان یکی از تحولآفرینترین فناوریهای قرن بیست و یکم، در حال بازتعریف اقتصاد جهانی است.
با توجه به پیشبینیهای موجود از جمله گزارش «موسسه جهانی مککنزی» (McKinsey Global Institute)، انتظار میرود که تا سال ۲۰۳۰، هوش مصنوعی ارزشی معادل ۱۵ تا ۲۰ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی اضافه کند.
این انقلاب نه تنها بهرهوری را افزایش میدهد، بلکه الگوهای سنتی تولید، مصرف و نیروی کار را دگرگون میکند. با این حال، این پیشرفتها با چالشهایی مانند جایگزینی مشاغل، نابرابری اقتصادی و نیاز به زیرساختهای پیشرفته همراه است. نقش هوش مصنوعی در اقتصاد جهانی انتظار میرود که تا سال ۲۰۳۰، هوش مصنوعی ارزشی معادل ۱۵ تا ۲۰ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی اضافه کند
هوش مصنوعی تاکنون در بخشهای کلیدی مانند تولید، خدمات مالی، سلامت و لجستیک نفوذ کرده است. بر اساس گزارش صندوق بینالمللی پول (IMF) ، هوش مصنوعی به طور متوسط ۱۴ درصد به رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) کشورهای توسعهیافته کمک کرده و این رقم در کشورهای در حال توسعه به دلیل دیجیتالیسازی سریعتر، تا ۲۰ درصد نیز رسیده است. این رشد عمدتا از طریق بهینهسازی زنجیره تأمین، پیشبینی دقیقتر تقاضا و کاهش هزینههای عملیاتی حاصل شده است. در حوزه تولید، شرکتهای بزرگ مانند تسلا و جنرال موتورز از الگوریتمهای هوش مصنوعی برای مدیریت خطوط تولید خودکار استفاده میکنند که بهرهوری را تا ۳۰ درصد افزایش داده است. در خدمات مالی، بانکها از سیستمهای مبتنی بر AI برای تشخیص تقلب و مدیریت ریسک بهره میبرند، که باعث کاهش ضررهای سالانه تا ۱.۵ میلیارد دلار در سطح جهانی شده است. با این حال و به گزارش «مجمع جهانی اقتصاد» (World Economic Forum) این پیشرفتها به طور یکسان در همه مناطق توزیع نشدهاند و کشورهایی با زیرساختهای ضعیفتر همچنان با شکاف دیجیتال مواجهاند. چهارمین انقلاب صنعتی
هوش مصنوعی به عنوان چهارمین انقلاب صنعتی، فراتر از یک ابزار فناوری عمل میکند. برخلاف انقلابهای قبلی که بر مکانیزاسیون یا برق متمرکز بودند، AI با توانایی یادگیری و انباشت دانش، شبیه سرمایه انسانی عمل میکند.
به گزارش مککنزی، این ویژگی آن را به عاملی کلیدی در نوآوری تبدیل کرده است. برای مثال، در بخش سلامت، الگوریتمهای تشخیص تصویر AI دقت تشخیص بیماریهایی مانند سرطان سینه را به ۹۴ درصد رساندهاند که از بسیاری از رادیولوژیستهای انسانی پیشی گرفته است. این انقلاب همچنین به ایجاد اکوسیستمهای جدید اقتصادی منجر شده است. پلتفرمهایی مانند «چت جی پی تی» (ChatGPT ) و ابزارهای مشابه، که توسط شرکتهایی مانند «اوپن ای.آی» (OpenAI ) توسعه یافتهاند، بازار جدیدی برای خدمات هوشمند ایجاد کردهاند که ارزش آن تا سال ۲۰۲۵ به بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار رسیده است.
با این حال، این پیشرفتها با نگرانیهایی درباره مالکیت دادهها، حریم خصوصی و کنترل انسانی همراه است. گزارش صندوق بینالمللی پول هشدار میدهد که بدون سیاستگذاری مناسب، تا ۴۰ درصد از مشاغل در کشورهای توسعهیافته و رو به توسعه، ممکن است تا سال ۲۰۳۰ به طور کامل خودکار شوند. وابستگی چرخ اقتصاد به هوش مصنوعی گزارش صندوق بینالمللی پول هشدار میدهد که بدون سیاستگذاری مناسب، تا ۴۰ درصد از مشاغل در کشورهای توسعهیافته و رو به توسعه، ممکن است تا سال ۲۰۳۰ به طور کامل خودکار شوند
آنچه مسلم است هوش مصنوعی با اتوماسیون فرآیندها، زمان و هزینهها را کاهش میدهد. بر اساس تخمینهای مککینزی، تا سال ۲۰۳۰، بهرهوری جهانی میتواند ۱.۲ درصد سالانه افزایش یابد.
در این پیوند، نوآوری در محصولات و خدمات بیصورتی بیوقفه ادامه مییابد. توسعه محصولات هوشمند مانند خودروهای خودران و سیستمهای سلامت شخصی، بازارهای جدیدی را ایجاد کرده و برآورد میشود ارزش بازار خودروهای خودران تا ۲۰۲۵ به ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است .
در همین حال، هوش مصنوعی با ارائه راهحلهای ارزانتر در حوزههایی مانند کشاورزی، میتواند به کاهش فقر در کشورهای در حال توسعه کمک کند. گزارش مجمع جهانی اقتصاد نشان میدهد که این فناوری میتواند تولید کشاورزی را تا ۳۰ درصد افزایش دهد. همچنین الگوریتمهای پیشبینی AI به شرکتها کمک میکنند تا ریسکهای اقتصادی را بهتر مدیریت کنند که در زمان بحرانهای جهانی مانند همهگیریها بسیار حیاتی است. فناوری جای میلیونها نیروی کار را میگیرد
این عنصر نوظهور البته چالشهایی همراه خود دارد که موافقان و مخالفان بسیاری را پدید آورده است . همچنان که اشاره شد، بر اساس دادههای صندوق بینالمللی پول، تا ۴۰ درصد از مشاغل عادی در بخشهای اداری و تولیدی ممکن است تا سال ۲۰۳۰ از بین بروند که این روند نابرابری اقتصادی را تشدید میکند. این در حالی است که بخشهایی از آفریقا و آسیای جنوبی از این انقلاب عقب ماندهاند و روندهایشان به گونهای است که شکاف اقتصادی را افزایش میدهد.
یکی از نقدهای جدی به هوش مصنوعی این است که افزایش وابستگی به AI، سیستمها را در برابر حملات سایبری آسیبپذیرتر کرده است. گزارش مجمع جهانی اقتصاد تخمین میزند که خسارات ناشی از این حملات تا ۲۰۲۵ به ۱۰.۵ تریلیون دلار برسد. این در حالی است که استفاده از دادههای شخصی برای آموزش مدلهای AI، نگرانیهایی درباره نقض حریم خصوصی ایجاد کرده است که نیازمند مقررات سختگیرانهتر است. افزایش وابستگی به AI، سیستمها را در برابر حملات سایبری آسیبپذیرتر کرده است. گزارش مجمع جهانی اقتصاد تخمین میزند که خسارات ناشی از این حملات تا ۲۰۲۵ به ۱۰.۵ تریلیون دلار برسد هوش مصنوعی عرصههای اجتماعی و فرهنگی را نیز درمینوردد
کارشناسان معتقدند انقلاب هوش مصنوعی نه تنها اقتصاد را تحت تأثیر قرار داده، بلکه ساختارهای اجتماعی را نیز تغییر میدهد. با کاهش نیاز به نیروی کار انسانی، جوامع با نیاز به بازآموزی گسترده مواجهاند. گزارش صندوق بینالمللی پول پیشنهاد میکند که دولتها تا سال ۲۰۲۵ برنامههای آموزشی دیجیتال را برای ۵۰۰ میلیون نفر اجرا کنند. از سوی دیگر، این فناوری به کاهش نابرابری جنسیتی در برخی مناطق کمک کرده، زیرا مشاغل مبتنی بر AI نیاز کمتری به حضور فیزیکی دارند و زنان میتوانند به راحتی به آنها دسترسی پیدا کنند.
فرهنگ نیز تحت تأثیر روند کنونی قرار گرفته است؛ افزایش استفاده از محتوای تولیدشده توسط AI در رسانهها و سرگرمی، خلاقیت انسانی را به چالش کشیده است. با این حال، این فناوری همچنین فرصتهایی برای حفظ میراث فرهنگی از طریق دیجیتالیسازی فراهم کرده است.
آنچنان که گفته شد هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ به یک نیروی محرکه اصلی در اقتصاد جهانی تبدیل شده و انقلابی را به راه انداخته که میتواند رشد بیسابقهای را به همراه داشته باشد. با این حال، موفقیت آن به توانایی جوامع در مدیریت چالشهایی مانند نابرابری، امنیت و اخلاق بستگی دارد. با سرمایهگذاری در آموزش، زیرساخت و سیاستگذاری، جهان میتواند از این فناوری به عنوان ابزاری برای توسعه پایدار استفاده کند.