لیر و درهم، بازیگران جدید بازار ارز ایران

درهم امارات یکی از ارزهای کلیدی در معاملات نیمه‌رسمی و حواله‌ای ایران است و عملاً به‌عنوان یک «شاخص جایگزین» برای تعیین قیمت دلار در بازار آزاد عمل می‌کند. در روزهای گذشته، نرخ درهم در بازار دوبی دچار نوسان شده و برخی منابع از افزایش حجم فروش درهم در صرافی‌های امارات خبر داده‌اند. اگر این روند ادامه یابد، می‌تواند فشار کاهشی موقتی بر نرخ دلار تهران وارد کند.با این حال، هرگونه تشدید کنترل‌های انتقال پول توسط امارات یا افزایش ریسک‌های سیاسی می‌تواند اثر معکوس داشته باشد.

لیر ترکیه به‌طور تاریخی یکی از ارزهای ضعیف منطقه بوده اما سقوط‌های اخیر این ارز، واردات کالاهای ترک به ایران را جذاب‌تر کرده است.در ظاهر این موضوع می‌تواند به معنای کاهش قیمت برخی کالاهای وارداتی باشد؛ اما از منظر کلان، فشار بر تولیدکننده داخلی را افزایش می‌دهد و حتی می‌تواند تقاضا برای ارز خارجی را تحریک کند. هم‌زمان، این افت ارزش لیر نشانگر بی‌ثباتی پولی در منطقه است که از منظر روانی، انتظارات تورمی را در ایران نیز می‌تواند تحریک کند.

بازار ارز ایران گرچه اسماً مستقل به نظر می‌رسد، اما به‌طور عملی از شبکه‌ای از نرخ‌های منطقه‌ای تأثیر می‌پذیرد. نوسان لیر و درهم در کنار نوسانات دینار عراق و حتی افغانی، به‌ویژه در استان‌های مرزی، می‌تواند منجر به تغییر مسیر انتظارات معامله‌گران خرد و بازارسازان غیررسمی شود. از همین رو، بی‌ثباتی درهم و تضعیف لیر اگرچه از نظر اقتصادی خنثی یا مثبت تلقی می‌شود، اما در عمل می‌تواند بازار ارز ایران را درگیر نوسانات هیجانی کند.

کاهش ارزش لیر، هم به‌معنای تضعیف قدرت خرید واردکنندگان ترکیه‌ای از ایران است، هم نشانه‌ای از احتمال افزایش فشارهای تورمی مجدد بر بازار ارز ایران. چرا؟ زیرا ترکیه یکی از کانال‌های غیررسمی برای انتقال ارز حاصل از صادرات و حواله‌های خدماتی است و افت لیر، بازده این مسیر را کاهش می‌دهد. این به نوبه خود می‌تواند منجر به افزایش فشار تقاضا روی بازار نقدی داخلی شود.در طرف دیگر، افت آرام درهم معمولاً سیگنال تضعیف تجارت منطقه‌ای و کاهش واردات ایران از امارات است، اما اگر تداوم یابد، می‌تواند دست بازارساز را برای مدیریت نرخ دلار آزاد بازتر کند. چون نرخ درهم-دلار نقش مهمی در تعیین کف قیمتی ارز در بازار هرات و تهران دارد. با این حال، کاهش نرخ درهم اگر به دلایل ساختاری در اقتصاد امارات باشد، ممکن است تأثیر کاهشی آن بر بازار ایران موقتی و محدود باشد.

کامران رحیمی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: بازار حواله درهم به ایران طی هفته اخیر شاهد افزایش عرضه بوده، اما این بیشتر از آنکه ناشی از سیاست امارات باشد، نتیجه نیاز صادرکنندگان ایرانی به نقد کردن ارز حاصل از صادرات است.این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در عین حال، نوسان لیر ترکیه در کوتاه‌مدت اثر قابل‌ملاحظه‌ای ندارد، اما در بلندمدت می‌تواند تقاضای ارز برای واردات از ترکیه را افزایش دهد و به خروج سرمایه از ایران دامن بزند. سیاست‌گذار پولی باید به این پیوندهای منطقه‌ای حساس‌تر باشد.وی در پاسخ به این آیا رشد لیر و درهم برای بازار ایران خطری دارد؟، تاکید کرد: بله، خصوصاً برای واردکنندگان کالاهای مصرفی و صنعتی که ممکن است در تأمین ارز با افزایش هزینه روبرو شوند. همچنین بنگاه‌های اقتصادی و صرافی‌ها باید این سیگنال‌ها را جدی بگیرند. اگر این روند ادامه یابد، ممکن است مجدداً تقاضای احتیاطی برای دلار و طلا ایجاد شود.رحیمی درباره واکنش بانک مرکزی تصریح کرد: تأمین ارز پیمان‌سپاری، گسترش مداخله در بازار حواله، و مدیریت به‌موقع نرخ سود بازار بین‌بانکی از جمله اقدامات ممکن بانک مرکزی است. کمترین تأخیر در واکنش می‌تواند ضربه به سیاست کنترل نرخ دلار باشد.

نوسانات ارزی در منطقه، چه درهم امارات باشد و چه لیر ترکیه، تنها یک موضوع خارجی نیستند؛ بلکه بر شبکه تجارت، روان بازار، و حتی مداخلات بانک مرکزی ایران اثرگذارند. هرچند بازار ایران با موانع انتقال پول رسمی مواجه است، اما همین سازوکارهای نیمه‌رسمی موجب شده که تغییرات نرخ ارز همسایگان، به‌ویژه در شرایط ناپایدار کنونی، به‌عنوان سیگنال‌هایی مهم در داخل عمل کنند. سیاست‌گذار نباید این تغییرات را ساده بگیرد؛ بلکه باید در کنار سیاست‌های کلان، رصد لحظه‌ای بازارهای منطقه‌ای را نیز در دستور کار داشته باشد.