فارس: لطف کنید در مورد مدل «سرمایه‌گذاری جمعی» توضیح بفرمایید و بفرمایید چه تفاوتی با شیوه سرمایه‌گذاری سنتی دارد؟ قربانی: تأمین مالی جمعی به‌نوعی برای سرمایه‌گذاران سرمایه گذاری جمعی است که در مقابل شیوه سرمایه گذاری سنتی قرار گرفته است. در شیوه سنتی اگر یک شرکتی بخواهد منابع مالی خود را برای کار تولیدی فراهم کند، از یک بانک یا موسسه یا شخصیت حقوقی یا حقیقی استفاده می‌کند اما در تأمین مالی جمعی، شرکت تولیدی عمدتا از تعداد زیادی از افراد مبالغ خیلی کمتری گرفته شده و با یک هدف مشخص این منابع جمع آوری و یک کار خاصی انجام شده و بعد سود مشارکت به آن افراد داده می‌شود.وقتی سرمایه‌گذار در فرایند تأمین مالی جمعی ورود کند، در ایران به این صورت است که بیشتر از ۵ درصد کل آن مبلغ را به این شیوه نمی‌تواند تأمین کند (بیشتر از ۵ درصد کل مبلغ نمی‌تواند مشارکت کند) و همین باعث می‌شود که ریسک خیلی کمتری را بپذیرد و البته قاعدتا سود مشارکت منطبق با مبلغ سرمایه‌گذاری است؛ یعنی همانطور که مبلغ کمی گذاشته، ریسک کمتری هم از فرصت سرمایه‌گذاری برداشته است. به همین دلیل مشارکت در این پروژه بزرگ علی‌رغم سهم کوچک می‌تواند خوشایند باشد.

فارس: سرمایه‌گذاری جمعی الان برای سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های دانش‌بنیان چطور اجرا می‌شود؟قربانی: شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصیت متفاوتی نسبت به شرکت‌های دیگر دارند بخاطر اینکه محصولات فناورانه دارند. به خاطر این خصوصیت و موضوع مهمی که برای کشور پیگیری می‌کنند، حمایت‌های ویژه‌ای را از سمت دولت دریافت می‌کنند. این شرکت‌ها از سمت صندوق نوآوری و شکوفایی می‌توانند ضمانت‌نامه با نرخ صفر دریافت کنند و از روش تأمین مالی جمعی استفاده کنند. سکویی که می‌خواهد تأمین مالی انجام دهد، برای آن شرکت درخواست از صندوق نوآوری و شکوفایی می‌کند یا این که خود شرکت مستقل اعلام می‌کند که نیازمند ضمانتنامه است.بانک‌ها یا موسسات اعتباری اگر بخواهند به یک شرکت ضمانت‌نامه بدهند، ۱۰ تا ۲۰ درصد کل آن مبلغ را بلوک می‌کنند و کارمزدی بین ۱.۵ تا ۲.۲۵ دریافت می‌کنند اما صندوق نوآوری و شکوفایی ویژه شرکت‌های دانش بنیان نه پول بلاک می‌کند و نه کارمزدی دریافت می‌کند. قبلا این صندوق ۸۰ درصد اصل پول سرمایه‌گذاران حقیقی را تضمین میکرد اما در مدل جدید، صندوق نوآوری و شکوفایی ۱۰۰ درصد اصل پول سرمایه گذاران را تضمین و درواقع بیمه می‌کند. در مقابل، آن سکو باید یک درصد کل آن مبلغ را حداقل سرمایه‌گذاری کند و در این مدل شرکت‌های دانش بنیان هم راحت می‌توانند ضمانتنامه تا سقف ۲۵ میلیارد تومان در سال دریافت کنند هم با سرعت تأمین مالی شوند و پروژه‌های خودشان را تأمین مالی کنند. این رقم ممکن است در سال جدید با توجه به تورم تعدیل شود.

فارس: در مورد شرکت و درواقع سکو یا پلتفرم خودتان هم لطفا توضیحاتی بفرمایید.قربانی: ما یک سکوی سرمایه‌گذاری جمعی داریم و به شرکت‌های دانش‌بنیان تخفیف کارمزد هم می‌دهیم چون کارمزدی که خود سکوها دریافت می‌کنند ۴ درصد تا سقف ۳۲۰ میلیون تومان است و سکو می‌تواند به شرکت‌های دانش بنیان تخفیفات ویژه‌ای را هم قائل شود. ضمن اینکه ما شرکت‌های دانش‌بنیان را ارزیابی می‌کنیم؛ گاهی این شرکت‌ها آماده جذب سرمایه یا پذیرش سرمایه تأمین مالی جمعی و سرمایه جمعی نیستند. شرکت‌هایی می‌توانند از این بستر استفاده کنند که به یک جریان نقدی درآمدی تقریبا با ثباتی رسیدند. شرکتی که از سودآوری محصولش آگاه نیست باید از سرمایه گذاری‌های خطر پذیر استفاده کند.پایه و اساسی که در ایران تحت نظارت فرابورس شکل گرفت، بر مدل سهامی بود اما الان بیشترین مدلی که استفاده می‌شود، مدل وام محور است. هدف غایی این روش این است که به سمت مدل‌های سهامی برویم. با توجه به اقتصاد سخت در شرایط تحریم، باید سرمایه‌گذاران صبوری بیشتری داشته باشند و به نظر من باید این مدل به سمت مدل‌های سهامی، سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت‌تر برویم و از مدل‌های پرداخت سودهای کوتاه مدت دوری شود.

فارس: لطفا از تجربه خودتان برای تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان بگویید.قربانی: من قبل از عید برای یکی از غزال‌های شرکت‌های دانش‌بنیان کشور که برای بیماران خاص دارو تولید می‌کند، تأمین مالی کردم. سرعت تأمین مالی بنا بر اهمیت داروهای تولیدی این شرکت برایشان خیلی مهم بود تا بتوانند شب عید داروها را در اختیار بیماران خاص کشور قرار بدهد. حدود ۱۱۰ نفر از مردم و شخص حقیقی در این پروژه سرمایه‌گذاری کردند. صندوق نوآوری شکوفایی هم به این شرکت ضمانت نامه داد. ما روز اول برای این شرکت ۱۵ میلیارد تومان جمع‌آوری منابع داشتیم و همان روز مجوز گرفتیم و ۱۵ میلیارد را در اختیار تولید کننده قرار دادیم.ما پلتفرمی هستیم که با صندوق نوآوری و شکوفایی تفاهم‌نامه داریم. برای یک شرکت دانش‌بنیان (تنها تولید کننده دستگاه‌های استریلایزر پلاسما برای استریل کردن ست‌های جراحی بیمارستان‌ها) دیگر هم قبل از عید تأمین مالی کردیم. به 5 و نیم میلیارد تومان نیاز داشت که خیلی سریع (شاید کمتر از یک روز) تأمین مالی کردیم. این شیوه سرعت بالایی داشته و کاغذبازی اداری ندارد. اگر یک بار مدارک کامل باشد، چند بار میتوانند با سرعت این منابع را به دست بیاورند.

فارس: از مشکلات و چالش‌های خود در این مسیر بفرمایید.قربانی: یکی از مشکلات ما این است که قوانینی مثلاً تحت نظارت سازمان بورس مصوب می‌شود که مجوز می‌دهد صندوق‌های سهامی یا صندوق‌های با درآمد ثابت به این موضوع ورود کنند اما بستر فناوری اطلاعات آن فراهم نمی‌شود یا تعداد خاصی می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند. اگر قوانینی مصوب می‌شود برای این باشد که عرضه پول زیاد شده و نرخ تأمین مالی برای شرکت‌های تولیدکننده و حتی دانش‌بنیان‌ها شکسته شود و این شرکت‌ها بتوانند ضمن فعالیت در این بازار پایدار بمانند.یکی از مشکلات دیگر ما این است که فرهنگ سازی این موضوع هنوز صورت نگرفته است. رسانه ملی، بسترهای تبلیغاتی مناسبی باید بر این حوزه فراهم کند. مردم باید با این شیوه آشنا شوند و بدانند علاوه بر اینکه می‌توانند پول خود را در بانک بگذارند، شیوه دیگری هم وجود دارد که با این که ریسک دارد اما با بیمه می‌توانند پول خود را مستقیم و بدون واسطه وارد فرایند تولید کنند و سود حلالی نصیبشان شود.نکته بعدی این است که به بعضی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری دولتی تکلیف شود که علاوه بر اینکه منابع خود را در بسترهای سرمایه گذاری‌های غیر مولد مثل طلا و ارز می‌برند، حتی یک درصد از سرمایه گذاری خود را در این بستر سرمایه‌گذاری کنند. نکته بعد این که شرکت‌های بیمه‌ای پای کار بیایند و سرمایه گذاری جمعی در تولید و سکوها را بیمه کنند. این باعث می‌شود سرمایه‌گذار خُرد فراق خاطر داشته باشد.

یکی از مشکلات ما این است که نرخ‌های ما توسط نهاد ناظر به روزرسانی نشده است. سرعت کارگروه تأمین مالی جمعی در فرابورس باید بالاتر برود. باید این روش تأمین مالی به گوش شهرک های صنعتی یا پارک های علم و فناوری برسد. کارخانه‌داران باید این روش را مثل وام گرفتن از بانک بشناسند.نکته بعدی مشکلات این است که عرضه پول باید زیاد باشد که نرخ ها شکسته شود. حتی خود بانک ها هم می‌توانند توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری زیر مجموعه خود بانک‌ها به این حوزه ورود کنند. بانک مرکزی باید اجازه سرمایه گذاری خود بانک هم به این موضوع بدهد. وقتی عرضه پول کم است قطعاً نرخ بالا می‌رود اما وقتی که عرضه را زیاد کنند، مجموعه سرمایه گذاری‌های بورسی شرکت‌ها و هلدینگ های مادر تخصصی روی این حوزه وارد شوند، قطعاً نرخ شکسته می‌شود.

نکته دیگر این است که بازار ثانویه این موضوع باید راه بیفتد. وقتی در ابزار تأمین مالی جمعی سرمایه‌گذاری می‌شود بسته به پروژه به مدت یک سال یا شش ماه پول بلاک است تا پروژه تمام شود و اصل پول برگردد و آن شرکت فقط در این دوره سود میان‌دوره‌ای دریافت می‌کند. اگر بازار ثانویه راه اندازی شود، قطعاً می‌تواند نقدشوندگی را بالا ببرد. رئیس محترم فرابورس بارها قول دادند که این بازار ثانویه راه‌اندازی می‌شود اما باید به این موضوع سرعت بدهند. در حال حاضر حدود ۴۰ سکو در کشور فعالیت می‌کنند و نیاز به راه‌اندازی سریع بازار ثانویه است تا بستر امنی برای تولید کنندگان در کشور فراهم شود.

فارس: شما در سخنان خود به بیمه سرمایه‌ها توسط صندوق نوآوری اشاره کردید. فرایند این بیمه چگونه است؟قربانی: صندوق نوآوری و شکوفایی سامانه‌ای به نام غزال دارد که هم خود شرکت دانش‌بنیان می‌تواند از طریق این سامانه درخواست روش تأمین مالی جمعی و صدور ضمانتنامه یا بیمه تأمین مالی جمعی را داخل سامانه غزال بدهد و هم سکو می‌تواند شرکت دانش‌بنیان، فناور یا متخصص نانو که به آن مراجعه کرده را ثبت نام کرده و درخواست ضمانت نامه اصل پول دهد. این نوع ضمانتنامه اصل پول مردم را صد درصد بیمه می‌کند. برای شرکت دانش بنیان و حتی خود سکو هیچ هزینه ای ندارد.صندوق نوآوری و شکوفایی یک سری وظایف از سکو مثل چک و قرارداد دریافت کرده اما دیگر هیچ کارمزدی از شرکت دانش‌بنیان، فناور یا شرکت تخصص نانو دریافت نمی‌کند و ضمانت‌نامه را تا سقف ۲۵ میلیارد تومان پس از یک فرایند ارزیابی، بررسی مدارک، صورت‌های مالی در کارگروهش در کمیته سرمایه‌گذاری مصوب می‌کند. سپس به سکو و شرکت ابلاغ می‌شود و طی یک نامه، ضمانت نامه صادر می‌شود و حدود مثلا ۲۰ تا ۲۵ روز هم فرصت می‌دهد که شرکت دانش‌بنیان بتواند روی سکو رفته و تأمین مالی صورت بگیرد و دیگر این ضمانتنامه اصل پول است؛ یعنی اگر خدای نکرده شرکت با مسئله مواجه شود و نتواند اصل پول مردم را پس بدهد، صندوق نوآوری و شکوفایی مکلف است که صد درصد اصل پول مردم را برگشت بدهد.

فارس: این مورد ضمانت‌نامه اصل پول، فقط در روی کاغذ است یا در عمل نیز انجام شده است؟قربانی: بله انجام شده است. خود ما از صندوق نوآوری و شکوفایی حدود ۱۰۰ میلیارد تومان تا الان ضمانتنامه برای شرکت‌های سکو دریافت کرده‌ایم.

فارس: سود این نوع سرمایه‌گذاری چه میزان است؟قربانی: سود سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تأمین مالی جمعی بسته به نوع هر پروژه متفاوت است. بعضی از پروژه‌ها ممکن است سود ۴۰ درصدی در سال داشته باشند و بعضی ۳۵ درصد یا بعضی ممکن است ۴۸ تا ۴۹ درصد سود پرداخت کنند اما این سود، نرخ تأمین مالی نیست. این سود آن پروژه است و این مطلب باید در کشور جا بیفتد که سودی که این پروژه‌ها به مردم تقدیم می‌کنند، سود مشارکت کردن در پروژه است. ریسک این پروژه‌ها از بانک کمی بالاتر است اما وقتی که همراه ضمانتنامه تعهد پرداخت باشد، اگر ضمانتنامه بانکی داشته باشه که ریسکش پایین‌تر است نرخ‌های آن حدود ۴۲ درصد است و اگر ضمانتنامه صندوق‌های پژوهش و فناوری یا نوآوری و شکوفایی یا صندوق‌های ضمانت دولتی مثل صندوق ضمانت صنایع کوچک یا صندوق ضمانت صادرات، تعاون باشد، نرخ‌ها بستگی به نوع ضمانت‌نامه دارد و متفاوت‌تر خواهد بود. کلا ریسک تعهد پرداخت پایین‌تر است پس نرخ‌ها پایین‌تر خواهد بود اما بانک ریسکش خیلی کم است، نقدشونگی تعهد پرداخت بانکی پایین است پس نرخ‌های سود مشارکت پایین‌تر خواهد بود اما عمدتا الان نرخ‌هایی که سکوها می‌گذارند بین ۳۸ تا ۴۹ درصد بوده است.